Kā ka luna hoʻoponopono nota: Unuhi ʻia na Ākea Kahikina. Click here to read this article in English.

E hoʻohanohano aku ana ka poʻe ma kēia ʻāina nei i ke kūʻokoʻa o ke Aupuni Hawaiʻi ma o ka Lā Kūʻokoʻa, he lānui i hoʻāpono kūhelu ʻia aku nei. Ua pūlima ke Kiaʻāina ʻo Josh Green i kekahi pila hou i lilo aku i kānāwai no ke kuhi ʻana aku, e hoʻohanohano ʻia aku ana ka Lā Kūʻokoʻa ma ka lā 28 o Novemapa i kēlā me kēia makahiki. 

“ʻO ke Aupuni Hawaiʻi ke aupuni mua loa ma waho o ʻEulopa i ʻike ʻia e nā aupuni ʻEulopa mana loa,” wahi a Green ma ka ʻaha pūlima pila ma ka Kapikala. 

Ma hope, ua mele nā alakaʻi o ke kaiāulu Hawaiʻi. “He mea kuʻuna kēia ma Hawaiʻi nei, a he māhele ia o ko kākou moʻolelo Hawaiʻi, ko kākou moʻolelo kaiāulu,” wahi a Green. 

Aia kinohi o ka Lā Kūʻokoʻa ma ka makahiki 1843, ka makahiki i ʻike mua ʻia ai ke kūʻokoʻa o ke Aupuni Hawaiʻi e ʻEulopa me Palani, a me ʻAmelika ma ka makahiki 1844, wahi a ke Kula ʻo Kamehameha. Ma muli o nā ʻelele aupuni ʻo Timoteo Haʻalilio a me William Richards, ua pūlima ʻia ke Anglo-Franco Proclamation ma ia lā, a ua ʻike nā aupuni ʻē i ke kūʻokoʻa o ke Aupuni Hawaiʻi. 

He lā kēia no ka haʻaheo a me ke kūlana o Hawaiʻi, a hoʻohanohano ʻē ʻia ma o nā paikau, mele, pule, a me nā hana moʻomeheu ʻē aʻe. 

Ma Senate Bill 731, ʻaʻole i ʻike ʻia ka Lā Kūʻokoʻa ma ke ʻano he lānui kūhelu, he lā e uku ʻia ai nā limahana aupuni, akā, kuhi ʻia ia lā ma ke ʻano he lā hoʻomanaʻo ma kēia pae ʻāina nei. 

Eia naʻe, wahi a kekahi mau mea hoʻohalahala, waiwai ʻole a hoʻopilikia kēia hana kau kānāwai. 

“Kūʻē wau i kēia mau pila. ʻAʻole nui ka poʻe e nānā a hoʻomaopopo i kēia lā,” wahi a Kenneth Conklin, he kamaʻāina no Kāneʻohe, a ʻo ia hoʻi ka luna hoʻokō o kāna keʻena i haku ai ʻo Center for Hawaiian Sovereignty Studies. “Me he mea lā, e hoʻā hou ʻia ana kekahi ahi e pio nei (i loko o nā hana hoʻihoʻi ea Hawaiʻi), i mea e ʻeuʻeu hou aʻe ai kēlā mau kānaka.” 

ʻO kekahi mau kānaka ma ke kaiāulu, na lākou i kapa aku i kēia ʻikena he hehi maikaʻi a waiwai. 

“ʻO ka Lā Kūʻokoʻa, ʻo ia nō kekahi o nā hanana koʻikoʻi loa i holo ma Hawaiʻi. Inā ʻaʻole i pūlima ʻia ka (Anglo-Franco) Proclamation, inā ʻaʻole i hānau ʻia ke ʻano o Hawaiʻi i kamaʻāina iā kākou, kahi a kākou e aloha nui nei,” wahi a Adam Jansen, ka luna lawelawe o ka hale palapala kahiko o ka mokuʻāina. 

“ʻO ka mokuʻāina o Hawaiʻi ke aupuni hoʻokahi i ʻike ʻole aku i ke koʻikoʻi moʻolelo o ka Lā Kūʻokoʻa. ʻO ke Aupuni Hawaiʻi, ka Repubalika Hawaiʻi, a me ka Teritori Hawaiʻi, ua ʻike pū lākou a pau i kēia lā ma kā lākou mau ʻalemanaka,” wahi a Jansen. 

Nā Moʻolelo Na Nā Haumāna O Ke Kulanui O Hawaiʻi

Ma kekahi ʻōlelo hōʻike i kākau ʻia e Keith Regan, he kahu kālā mokuʻāina ma ka Department of Accounting and General Services, he koʻikoʻi nō ke koho a ʻAmelika e ʻike aku i ke aupuni ma ka makahiki 1844. 

“Ua mōakāka i nā aupuni ʻē, e kūʻokoʻa ana ʻo Hawaiʻi ma lalo o kona aupuni ponoʻī, a e kūkākūkā ana me ia mau aupuni ʻē o ka honua nei ma ke kūlana like,” wahi a Regan ma kekahi ʻōlelo hōʻike i kākau ʻia. “ʻO ka ʻike ʻana i kēia hanana, he manawa kūpono nō ia no ka poʻe o Hawaiʻi e noʻonoʻo ai i ko lākou moʻolelo a me kahi a Hawaiʻi e kū nei ma ke kahua o ka honua nei no ʻelua kenekulia a ʻoi.”

ʻO Angelina Kekina Woo, he haumāna ma ke Kula ʻo Kamehameha ma Kapālama, a ua kapa aku i kēia koho he mea hōʻeuʻeu i nā ʻōpiopio e like me ia. 

“Ma ka mokuʻāina, na nā Kānaka Maoli e kūkākūkā nei i nā kumuhana moʻomeheu, e hōʻike nei i nā hanana moʻolelo, a e ʻimi nei i ka mana i loko o lākou,” wahi āna ma kekahi ʻōlelo hōʻike i kākau ʻia. “He hehi koʻikoʻi kēia no ka ʻike ʻia ʻana o nā Kānaka Maoli a me ka hoʻokuʻikahi ʻana i ko kākou mokuʻāina aloha.” 

Mau nō ke kūkākūkā ʻana i nā hoʻolālā no ko ka mokuʻāina hoʻolauleʻa kūhelu ʻana no ka lānui. E hoʻohanohano aku ana ka ʻAhaʻōlelo i ka Lā Kūʻokoʻa i kū i ke kānāwai ma Novemapa. 

Ua kākoʻo ʻia kēia papahana e ka ʻOhana o Harry Nathaniel, Levani Lipton, ka ʻOhana Mar, a me Lisa Kleissner.