Kā ka luna hoʻoponopono nota: Unuhi ʻia na Ākea Kahikina. Click here to read this article in English. 

Ua aʻo maila ʻo Skye Razon-Olds i ka piʻi mauna ʻana mai kona ʻohana mai. Ke nīele ʻia ʻo ia, kau mai ka haliʻa o kona wā ʻōpio ma ka Moku o Keawe a me kona ʻoliʻoli ma ka noho ʻana ma ko kona ʻohana ʻāina. 

ʻAʻole like ke kuhi pinepine ʻia ʻana o ka piʻi pōhaku me ko ka hula a i ʻole ka mele, akā he mea nui nō ia ma ke ʻano he hana moʻomeheu koʻikoʻi. ʻO ka piʻi pōhaku, a i ʻole ka piʻi kuahiwi, ʻo ia kahi noʻeau e pono ai ka nohona Hawaiʻi. ʻO nā ana kahi no nā Kānaka Maoli e hūnā ai i nā iwi a me nā mea koʻikoʻi.

Ma hope o kona ʻike ʻana i ka hulikua ʻana o ka piʻi pōhaku hoʻoleʻaleʻa i nā mea moʻomeheu, ua hoʻokumu ʻo Skye iā Kanaka Climbers, ʻo ia hoʻi kahi hui kumuloaʻa ʻole “e paipai i kahi kaiāulu hoʻoleʻaleʻa ma waho e hōʻihi i nā kuleana a me nā kaʻina hana kūpono ma Hawaiʻi. Kālele mākou i ka hoʻonaʻauao ʻana i ka ʻike moʻomeheu koʻikoʻi e pili ana i ka hekehi a me ka piʻi pōhaku ʻana.”

Wahi a ka maka, he kūʻokoʻa kēia hui i kona pahuhopu e kālele ʻia ai ka moʻomeheu ma ka hekehi a me ka piʻi ʻana. He mea nui nō ia e koi ʻia, ʻoiai e māhuahua ana ka pilikia ma nā hana hoʻoleʻaleʻa ma waho ma kēlā mau makahiki aku nei. 

Ua pilikia ʻo “Stairway to Heaven” i kona kaulana ponoʻī, ʻo ia hoʻi ʻo Haʻikū Stairs, a ua pani ʻia i ka lehulehu. Mai ke ʻalo ʻana o nā kamaʻāina i nā hekehi kū ʻole i ke kānāwai a i ko ke kūlanakauhale hoʻoponopono ʻana a me ka uku ʻana no nā kānaka i kūkulu i kahi lele koali a me kahi keʻelelena ma laila, ua mōakāka ka makehewa o ka uku a me ke kaumaha kuleana no ka mālama ʻana i ke alahele. 

ʻO ka hana ʻino a nā hekehi e hoʻoponopono ʻole ʻia, ʻo ia ke hoʻokālele i ka hahai ʻole ʻana i nā kānaka he nui i kēia ʻōlelo: waiho aku i nā kapuaʻi wāwae. A inā ʻaʻole kūpaʻa pū nā kamaʻāina a me nā malihini i ka hoʻololi ʻokoʻa ʻana i ka hana e hōʻihi pono ʻia ai nā kaiāulu a e mālama ʻia ai kēia mau wahi kūikawā, e mau aku ana nō ka pilikia, a ʻo ka pani ʻia akula nō ia o nā wahi hoʻoleʻaleʻa ʻē aʻe. 

E aho ʻo Hawaiʻi Tourism Authority e hana nui ma ka mālama ʻana i ka hopena a nā malihini kipa. Waiho wale pū ʻia akula ka Department of Land and Natural Resources a me nā kalana me nā kuleana o ka mālama moʻohelu kālā a me ka hoʻokō ʻana. Ma luna o ka hōʻauamo ʻia ʻana o kēia mau keʻena, e hōʻauamo pū ʻia nā kānaka uku ʻauhau e uku i kēia mau ukuna. 

ʻO ke kumu o koʻu kākoʻo ʻana i ke kāki ʻana i nā mea kipa ma kēia wahi ʻāina. ʻAʻole mahuʻi ʻo haʻi e ʻai ma ʻaneʻi me ka manuahi. No ke aha kākou e hana like ʻole ai pēlā ma ka ʻai ʻana i nā waiwai o ka ʻāina a me ka moʻomeheu? A ʻo ke kālā e loaʻa mai, hiki i ua kālā nei ke kākoʻo i nā hui kumuloaʻa ʻole, e laʻa ʻo Kanaka Climbers, a me ka hana e kiaʻi ʻia ai nā wahi koʻikoʻi a e hoʻonaʻauao ʻia ai ke kaiāulu. 

He Moʻomeheu Ka Piʻi Mauna

Kau mai ka haliʻa o koʻu kipa ʻana i kahi mokupuni ma ka makahiki 2019 a me ka hoʻomākaʻikaʻi ʻia ʻana o nā ana e piʻi ʻole ʻia nō paha me ka ʻole o nā mea pono mai kēia wā ʻānō. Akā, ma o ka noho pū ʻana me Skye ma kekahi lā, ua mōakāka ka hiki ʻana o ke komo ana ʻana i ka Hawaiʻi, a he mea pinepine nō ia. 

He mea nō ia e hoʻohanohano ʻia. Ua huakaʻi kaulana ka Mōʻīwahine ʻo Emma i ke kuahiwi o Kauaʻi ma Kōkeʻe ma ka makahiki 1871. Ua hoʻomanaʻo mau ʻia ka hanana e ka poʻe ma o nā mele; a mau aku nō ka hoʻohanohano ʻia ʻana o ka hanana e Hui o Laka, ʻo ia ke mālama i kahi hoʻokūkū hula ma Kōkeʻe e hoʻohanohano ʻia ai ka hanana kaulana a e hoʻonaʻauao ʻia ai ka poʻe i ua hanana nei. 

He māhele koʻikoʻi ka hele a me ka mālama mauna ʻana ma ka moʻomeheu kuʻuna Hawaiʻi. Ua ʻike ka Hawaiʻi i ko lākou uka ma ke ʻano he waiwai no ka wai a me nā waiwai nahelehele. No kēia mau kumu, ʻaʻole i manaʻo liʻiliʻi ʻia ka huakaʻi ʻana; ua nui nō naʻe ka hōʻihi a me ke kuleana. 

Ua kuhi pinepine ʻia kēia, he nele ko uka i nā hōʻailona ʻole o ka nohona kanaka a i ʻole ko lākou hopena ma laila, no laila, ʻaʻole hiki i nā Hawaiʻi ke hele ma ua mau wahi nei. ʻAʻole pēlā ka ʻoiaʻiʻo. Nui ka ʻike o ka Hawaiʻi ma ka huakaʻi mauna ʻana. He kaʻina hana ko lākou, a nui ka mālama a me ke akahele. ʻAʻole i waiho pinepine ʻia nā koena o ka nohona kanaka ma laila. 

He Kuleana Ka Piʻi Mauna

No nā ʻohana i hana i kēia mau loina piʻi, ua hoʻopili pū ʻia nā kuleana koʻikoʻi — e laʻa ke kanu ʻana a me ka mālama ʻana i nā wahi kanu. 

Aia nā kanu ma nā wahi ana. Ua kōkua kēia wahi mamao e kiaʻi i nā kanu i ka hana ʻino ʻia ma ka wā e hiki mai ana. ʻO kēia mau wahi, ʻo ia ke kuleana o nā ʻohana a me nā mea e hoʻokuleana ʻia — a he kuleana ia i ili ʻia ma o nā hanauna he nui. 

Ma o kēia loina kapu e hana aku ai nā Kānaka Maoli e laʻa ʻo Olds. ʻAʻole ʻo ia mehameha i ka ili ʻia ʻana o ka loina a me ka hana moʻomeheu ma luna ona, akā pā kona naʻau i ka mehameha ma kona ʻāʻumeʻume ʻana ma kahi honua haole e hulikua ʻia ai nā wahi kapu a me nā loina. 

“Ma koʻu piʻi ʻana, pā ka naʻau i ka pili ʻāina. I ka pili kupunawahine. I ka pili ʻohana,” wahi a Olds. “Penei kēia e hoʻohanohano aku ai i koʻu Hawaiʻi ʻana a me kahi aʻu i hoʻokumu ai — ʻo ia he kuleana a he pōmaikaʻi.” Ua kau kona mau maka i ka hana pū ʻana me nā keʻena e laʻa ka Department of Land and Natural Resources e hoʻonaʻauao pono ʻia ai nā hekehi a me nā piʻi mauna e pili ana i nā wahi a lākou e kipa aku ai. 

“Aia kekahi o nā wahi kupanaha ma ʻaneʻi e mālama ʻia mai nei ma ko kākou mau nahelehele,” i wehewehe aku ai ʻo Olds. “He pono ko kākou kiaʻi ʻana aku iā lākou no kēia hanauna aʻe. He wahi maʻalahi ka luku ʻana i kēia mau wahi e haku maiau ʻia e ko mākou mau kūpuna. Ma o ka hoʻonaʻauao ʻana, e mau aku ana nō kēia mau wahi i mau haneli makahiki aʻe, ʻo ia hoʻi nā wahi i haku ʻia i mau haneli makahiki aku nei.”